Аstrološki princip o kome će u ovom tekstu biti riječi je prvo predstavljen u Abu Ma’sharovom Uvodu u astrologiju a zatim ga pominje i Ibn Ezra u Početku mudrosti, objašnjava u Knjizi razloga pa primjenjuje u Knjizi natalnih horoskopa, Knjizi elekcija i Knjizi horarnih horoskopa
Koncept planetarne snage i slabosti je fundamentalan u astrologiji i utiče na analizu svakog tipa horoskopa pa ne čudi da ova tematika prožima i sva astrološka djela Ibn Ezre. Pored dobro poznatih pet osnovnih dostojanstava planeta, Ibn Ezra daje i opširne liste faktora koji utiču na snagu, izbor i analizu planeta – signifikatora. Ovaj će se tekst baviti objašnjem jednog od njih koga manje poznaju ili koriste čak i astrolozi koje interesuje klasična astrologija a to je snaga koja se temelji na poziciji planeta na orbitama deferenta i epicikla, što su pojmovi iz Ptolomejevog geocentričnog modela kosmosa pomoću kojih se objašnjava kretanje i brzna planeta, njihov retrogradan hod, itd. Zbog toga je prvo neophodno objasniti i razumjeti ovaj ptolomejski astronomski scenario.
Deferent predstavlja glavnu prividnu orbitu planeta, mjereno/gledano sa Zemlje. Naziv je nastavo od datinskog de ferre – „odnijeti“. Ptolomejeva teorija podrazumjeva da se svjetla uvijek kreću direktno oko Zemlje, dok ostale planete kruže na epiciklu oko sopstvene orbitalne putanje – deferenta. Centar deferenta nije identičan sa Zemljom, nego sa tačkom (x na slici) koja je na pola rastojanja između Zemlje i pretpostavljene uravnotežavajuće tačke koja se zove ekvant. Ova pomjerenost u odnosu na centar Zemlje izaziva promjene u udaljenosti planeta od Zemlje, što stvara prividne promjene u njihovoj brzini i kretanju.
Dakle, dok planete kruže oko Zemlje na deferentu one istovremeno prividno orbitiraju i na ovom manjem krugu koji se zove epicikl.
Apogej (od grčkog apo – „daleko od“ + gaia – „Zemlja“) je naziv za tačku na orbiti epicikla koja označava najveću udaljenost planeta od Zemlje. Kad su superiorne planete SA, JU i MA na apogeju svog epicikla one su uvijek direktne, brze i u konjunkciji sa SU. Za svaki planet (osim SU i MO) se dakle može reći da ima dva apogeja tj. tačke najveće udaljenosti od zemlje – jedna se nalazi na deferentu i predstavlja, uslovno rečeno, fiksnu poziciju (pomjera se jedan stepen za 66 godina, približno kretanju fiksnih zvijezda i o tim pozicijama će biti riječi kasnije) a druga je na epiciklu. Shodno tome, planet može da bude u „duplom“ apogeju i u najvećoj mogućoj udaljenosti od Zemlje. Pošto je Zemlja tradicionalno bila shvatana kao najniža sfera, udaljenost od nje je simbolizovala uzvišenost, superiornost, božansko i duhovnu snagu.
Perigej (od grčkog peri – „u blizini“ + gaia – „Zemlja“), je tačka na orbiti epicikla planeta na gdje se one najviše približavaju Zemlji i tada su superiorne i inferiorne planete uvijek retrogradne; dok su superiorne u opoziciji sa SU, inferiorne su opet u konjunkciji budući da se ne mogu udaljiti od SU više od 28 stepeni (ME) i 48 stepeni(VE). Dakle, postoji tačka perigeja i na deferentu (prikazana na slici) i ona se nalazi nasuprot već pomenutog „fiksnog“ apogeja. Naravno, kao što planet može biti u duplom apogeju, isto tako može biti i u duplom perigeju. Za razliku od apogeja, perigej je tradicionalno simbolizovao niskost/poniženost, ovozemaljske stvari i fizičku snagu (planete u perigeju izgledaju veće i sjajnije)
Za superiorne planete period rotacije na deferentu iznosi približno dvije godine (MA), dvanaest godina (JU) i dvadeset devet godina (SA) dok je period rotacije na epiciklu egzaktno jedan sinodički ciklus sa SU – od konjunkcije do konjunkcije. Kao što je već rečeno, kad je (superiorni) planet u apogeju on je direktan, brz i u konjunkciji sa SU, dok je u perigeju retrogradan i u opoziciji sa SU (akronički izlazak – kad SU zalazi na descendentu superiorni planet izlazi na ascendentu). U prvoj stanici (St R) nakon koje planet kreće retrogradno, kombinacija kretanja na epiciklu i deferentu čini da se planet prividno približava Zemlji, dok je u drugoj stanici (St D) suprotno – kombinacija kretanja na deferentu/epiciklu uzrokuje udaljavanje planeta od Zemlje. Dok planet putuje od tačke St D do A, on dobija na brzini (brzina na epiciklu se dodaje brzini na deferentu) a kada pređe tačku A (apogej) počinje da usporava dok ne dosegne tačku St R u kojoj se kretanje na epiciklu oduzima od brzine kretanja na deferentu i planet postaje retrogradan da bi u tački P (perigej) dosegao maksimum brzine retrogradnog kretanja. Nakon što prođe tačku P, počinje da usporava u retrogradnom kretanju dok ne stogne do St D tj. druge stanice i tako u krug.
Kretanje inferiornih ME i VE je u mnogo čemu slično kretanju superiornih planeta ali postoje i bitne razlike. Prva se sastoji u tome da je kretanje deferenta vezano za SU tako da je tačka C (centar epicikla) uvijek u konjunkciji sa tranzitnim SU stoga deferenti ME i VE imaju isti period kao i SU dok epicikli imaju period koji odgovara perodima heliocentričnih orbita oko SU. Posljedica ove povezanosti sa SU je da inferiorne planete nikad ne mogu biti u opoziciji sa SU, već samo u konjunkciji. Kada su ME i VE u tački A (apogej) one su u konjunkciji sa SU i direktnog su kretanja a kad su u tački P (perigej) onda su opet u konjunkciji sa SU ali retrogradne. Konjunkcija u apogeju je poznata kao superiorna a u perigeju kao inferiorna. Tačke njihove najveće elongacije su neposredno prije St R (prva stanica) i neposredno nakon St D (druga stanica).
U epiciklu planeta su dakle takođe četiri „ugla“ – apogej, prva stanica, perigej, i druga stanica koji isto tako opisuju četiri kvadranta, analogno uglovima/kvadrantima horoskopa i četiri glavne MO faze.
Po Ptolomeju, jutarnje superiorne planete (istočne od SU) od helijačkog izlaska do prve stanice pojačano „proizvode“ vlagu, od prve stanice do do akroničkog izlaska (opozicija sa SU) toplinu, od akroničkog izlaska do druge stanice suvoću i od druge stanice do helijačkog zalaska, hladnoću. Inferiorne planete helijački izlazak imaju zapadno od SU tj. nakon njega u slijedu zodijačkih znakova pa su do prve stanice pojačano vlažne, od prve stanice do inferiorne konjunkcije sa SU tople, od inferiorne konjunkcije sa SU do druge stanice suve i od druge stanice do helijačkog zalaska (na putu do superiorne konjunkcije sa SU), hladne.
Što se tiče kvadranata deferenta, i tu planete poprimaju različite kvalitete u zavisnosti od pozicije pa su tako suve tokom izdizanja tj. uspona prema tački apogeja dok su vlažne za vrijeme silaska prema tački perigeja, ali se pri tome priroda njihove aktivnosti ne mijenja (Al Biruni)
Kao što je već rečeno, ovaj vid izdizanja i kretanja planeta postaje konsideracija pri procjeni snage/slabosti, kao i u stvarima koje se tiču fizičke ravni i duhovnog nivoa. Uvrštavanje ove tehnike u astrologiju je izgleda počelo u eri arapskih astrologa, kao što napominje R. Hand u Sažetom uvodu u astrologiju Abu Ma’shara a zatim ovome konceptu Ibn Ezra daje interpretativnu vrijednost u svoja tri glavna djela.
U II poglavlju Početka mudrosti gdje govori o znacima zodijaka, Ibn Ezra navodi i tadašnje superiorne i inferiorne pozicije planeta tj. tačke apogeja i perigeja na deferentu i to za godinu 4908. po jevrejskom kalendaru (1148. AD) Skraćeni uvod u astrologiju (prevod B. Dykes) daje pozicije tačaka apogeja za 2010. godinu
SA – 22° Strijelca, JU – 2° Vage, MA – 23° 30′ Lava, SU – 9°30′ Raka, VE – 9° 30′ Raka, ME – 9° Škorpiona
Lunarni apogej i perigej za svaki mjesec http://www.timeanddate.com/astronomy/moon/distance.html
Ako se zna da se ove pozicije pomjeraju oko 1° za 66 godina, onda se navedene vrijednosti (po Al Biruniju) ne podudaraju sa nekim pozicijama iz vremena Ibn Ezre kojima treba dodati nešto malo više od 13 stepeni za 2010. Naime, kod apogeja JU nastupa „problem“, jer navodi da se radi o 23. stepenu Djevice, što bi onda za 2010. trebao biti 6. stepen Vage. Slično je kod SA, kome je apogej na 12. stepenu Strijelca pa bi shodno tome danas trebao biti 25. stepen, ne 22. Ali u Knjizi razloga se nalazi riješenje nedoumice – kad tumači snagu sukobljenih planeta na osnovu ovog parametra, Ibn Ezra kaže:
Biti pobjednik na fiksiranom krugu [deferentu] predstavlja veliku snagu jer tamo planet ostaje dugo vremena, dok na epiciklu brzo prelazi od apogeja do perigeja.
Shodno Ibn Ezrinom obrazloženju, može se reći da je pozicija superiornog planeta samo u znaku apogeja [na deferentu] dovoljna, budući da SA boravi u jednom znaku oko dvije i po godine, JU godinu dana a MA oko 2 mjeseca, SU mjesec dana a VE i ME u prosjeku nešto manje od toga. Uzmimo za primjer skorašnji tranzit SA kroz Strijelca (19. 9. 2015. – 21. 12. 2017.) Tokom čitavog ovog perioda, za SA se može reći da je u svom apogeju na deferentu (naravno, što bliže samoj tački, to je simbolika jača) a za to vrijeme će nekoliko puta biti i u apogeju na svom epicklu i to svaki put kad bude u konjunkciji sa SU – Decembra 2015./2016./2017. a u perigeju na epiciklu svaki put kada u ovom razdoblju bude u opoziciji sa SU i retrogradan. Predstojeći tranzit orijentalnog MA kroz znak Lava (9. 8. – 25. 9. 2015.) takođe je dodatno kvalifikovan pozicijom u znaku vlastitog apogeja na deferentu.
Kada razmatra različite vidove snage planeta, Ibn Ezra u kontekstu apogej/perigeja diferencira između indikatora tijela i duše i kaže:
Kad je planet na svojoj visokoj poziciji onda je blizu zodijačkog kruga i nalikuje duši, a kad je na niskoj poziciji bliže je Zemlji koja je poput tijela koje je alat duše, jer tijelo jest alat. Što se tiče planeta koji se uspinje na malom krugu [epicikl] čija je fiksna sfera daleko od Zemljine, postoji razlika u mišljenju astrologa Indije i Ptolomeja. Astrolozi Indije kažu da je planet na svom visokom položaju [apogej] nalik čovjeku koji jaše svog konja, dok je planet na svom niskom položaju [perigej] poput roba koji hoda putem. Ptolomej kaže da je planet mnogo jači kad je bliže zemlji, a kad je dalje onda je suprotno od toga. Po mom mišljenju, svi su u pravu jer kad je planet daleko od Zemlje on prima mnogo snage od superiornih principa i ukoliko vlada dušom, koja je takođe superiorna, onda će osoba biti izuzetno mudra a ako vlada tijelom, osoba će biti niska i mršava i neće imati dovoljno snage. Ukoliko je planet na niskoj poziciji [perigej] i vlada dušom, osoba će biti budalasta i neuka, a ako vlada tijelom onda simbolizuje veliko i snažno tijelo. U ovo sam se lično uvjerio mnogo puta.
Kriterijumi za određivanje pobjednika
Ako želiš da znaš koji će planet pobijediti, pogledaj koji je bliži uzvišenom položaju [apogej] na vlastitom čvrstom krugu [deferent]; taj će nadjačati. Ovo daje četiri boda snage. Takođe, razmotri koji od njih je bliži uzvišenoj tački na svom malom krugu [epicikl] jer taj će nadjačati. Ovo daje tri boda snage. Zatim prouči njihovu latitudu od ekliptike, jer onaj koji je na ekliptici pobjeđuje onoga koji ima južnu latitudu, a onaj koji ima sjevernu latitudu pobjeđuje onoga koji je na ekliptici ili ima južnu latitudu. Ako su oba sjeverne latitude, nađi čija je veća i taj će biti jači; a ako su oba južne latitude, biće jači onaj čija je latituda manja. Ovo daje dva boda snage. Takođe vidi da li je jedan od njih u znaku gdje ima neko vladarstvo/autoritet i daj mu na osnovu toga jedan bod snage. Znaj da je superiorni planet orijentalan od SU [posebno kad se radi o dekster sekstilu sa SU] na vrhuncu moći i daj mu za ovo pet bodova snage, ali ako je okcidentalan od SU, onda je slab – pripiši mu pet bodova slabosti. Suprotno važi za inferiorne planete, jer one su moćnije kad su okcidentalne od SU. Planet u direktnom kretanju će nadjačati onoga koji je retrogradan a planet u aspektu sa SU će nadjačati onoga koji je spaljen ili pod zracima.
Planet u X polju (šest bodova) će nadjačati onoga u I (pet bodova) dok će planet u VII polju (tri boda) biti jači od planeta u IV polju (dva boda). Sukcedentno XI (četiri boda) je jače od ugaonih VII/IV, dok sukcedentno V daje jedan bod.
Superiorni planet će nadjačati inferiorni.
Literatura:
– The Astrology of Avraham Ibn Ezra (1089-1164) by Meira Epstein, NCGR-C.A
– Introductions to Astrology (Abu Ma’shar/Al Qabisi), translated by Benjamin Dykes
– Muhammad Ibn Ahmad Al Biruni, The Book of Instruction in the Elements of the Art of Astrology (translated by R. Ramsay Wright)
– Claudius Ptolemy, Tetrabiblos (translated by Robert Schmidt)
– Late Classical Astrology: Paulus Alexandrinus and Olympiodorus (translated by Dorian Gieseler Greenbaum)
Klasicna Astrologija 